Etyka w służbie i w pracy - Aktualności dla policjantów i pracowników Policji - Policja Mazowiecka

Swoistego rodzaju orężem dla szeroko rozumianego interesu publicznego oraz poprawnych stosunków interpersonalnych wewnątrz Policji są prawa człowieka. Ogólne zasady ochrony praw i wolności człowieka wymagają, aby podczas budowania i przestrzegania pryncypiów interesu publicznego, uwzględniać również interesy indywidualnych osób. Pogląd ten został w pełni odzwierciedlony w artykule 14 ust. 3 ustawy o Policji, w myśl którego policjanci wykonujący czynności służbowe są zobowiązani do respektowania godności ludzkiej i przestrzegania oraz ochrony praw człowieka.

Służenie społeczeństwu, ma zdecydowany wpływ także na kształtowanie się statusu prawnego funkcjonariuszy Policji. Jako funkcjonariusze, jesteśmy zobligowani do poświęcania się i pełnego utożsamiania z misją publiczną organizacji, do której przynależymy. Potwierdzenie tego można znaleźć w treści roty policyjnego ślubowania zgodnie z którą, policjant rozpoczynający służbę przyjmuje na siebie powinność służenia narodowi, strzeżenia porządku prawnego określonego przez Konstytucję RP oraz zapewnienia bezpieczeństwa państwa i obywateli. Podczas realizacji zadań wynikających z roty ślubowania, policjant zobowiązuje się także do: przestrzegania prawa, respektowania dyscypliny służbowej oraz wykonywania poleceń i rozkazów służbowych,  a także dochowania wierności konstytucyjnym organom państwa. Zobowiązanie to dotyczy również: przestrzegania tajemnic wynikających z pełnioną służbą, godności, honoru, strzeżenia dobrego imienia służby oraz do respektowania zasad etyki zawodowej.

Przestrzeganie i wyznawanie przez grupę funkcjonariuszy publicznych wspólnych wartości wpływa na jej konsolidację i pozytywny odbiór w społeczeństwie. Mimo, że jak dotąd nie powstał jeden powszechnie obowiązujący Kodeks Etyki, służących i pracujących w Policji obowiązują zasady – oprócz tych ogólnie obowiązujących w społeczeństwie, zgodnych z zasadami prawa powszechnego -  także stricte zawodowe.

Deontologiczny wymiar policyjnej służby

Deontologia nazywana jest nauką o powinnościach, czyli nauką o tym, jak powinni postępować przedstawiciele danej grupy zawodowej. Istniejące kodeksy etyczne każdej grupy zawodowej odgrywają w zasadzie dwie podstawowe role: po pierwsze wspomagają prawne unormowania, dotyczące wykonywania zawodu, po drugie zaś regulują sfery o których prawo nie wypowiada się wprost, a które są nad wyraz istotne w codziennym, poprawnym, a tym samym wysoce uczciwym wykonywaniu obowiązków służbowych.

Zasady etyki zawodowej policjanta określa Zarządzenie nr 805 Komendanta Głównego Policji z 31.12.2003 r. w sprawie „Zasad etyki zawodowej policjanta”, a przesłania z nich wynikające nadal powinny być przedmiotem nie tylko okresowych szkoleń i instruktaży, ale przede wszystkim znajdować przełożenie w bieżących stosunkach interpersonalnych oraz codziennie realizowanych czynnościach służbowych (począwszy od odprawy do służby, poprzez czynności pośrednie, po rozliczenie z efektów i sposobu realizacji zleconych zadań). Uczciwość i równe traktowanie powinny być również (poza wspomnianą służebnością) ostoją naszej, policyjnej misji – zarówno w wymiarze zewnętrznym (prospołecznym), jak i wewnątrzorganizacyjnym (mierzonym stosunkami interpersonalnymi na wszystkich szczebla struktury organizacyjnej i rozpiętości zarządzania).

Anomia, jako zjawisko niszczące etos organizacji

Anomia, rozumiana jako stan aksjologicznego chaosu i moralnej dezorientacji (występującej zazwyczaj na poziomie ogólnospołecznym) wydaje się, że przyczynia się także do rozwoju zjawisk patologicznych wewnątrz różnych organizacji, w tym niestety także w Policji.

Poprawność realizacji zadań służbowych wzmacniają (poza procesem doboru kandydatów do służby) także obowiązujące w Policji procedury, które wprowadzane do użytku między innymi decyzjami właściwych przełożonych (np.: Komendant Główny Policji, Komendant Wojewódzki /Stołeczny Policji czy komendanci miejscy i powiatowi Policji), stanowią swoistego rodzaju wektory postępowania w służbie (ale w części także poza nią). Należą do nich między innymi: procedury związane z zarządzaniem ryzykiem w ramach kontroli zarządczej, procedury antymobbingowe, antydyskryminacyjne i antykonfliktowe. 

Przełożony, jako wzorzec służebnego przywództwa

Duże znaczenie mają również właściwe relacje interpersonalne, występujące zwłaszcza w obszarze przełożony – podwładny. Jest to czynnik o niebagatelnym znaczeniu, gdyż każdy przełożony powinien być nie tylko służbowym wzorcem i merytorycznym punktem odniesienia dla podległych mu stanów osobowych, ale może niekiedy także stać się powiernikiem problemów pozasłużbowych, których geneza często ma związek również ze służbą.

Wkomponowując (co oczywiste) w codzienną, policyjną misję osobę przełożonego (rozumianego jako wzorzec „dobrego policjanta”, który poza służeniem pomocą oraz merytorycznym, a jednocześnie prawoczłowieczym  punktem odniesienia dla „swoich” ludzi, powinien także otrzymywać codzienne, wsparcie od podmiotów wspierających i monitorujących Policję) należy mieć nadzieję, że promowanie uczciwości i przeciwdziałanie nieprawidłowościom w Policji będzie postępującym i wysoce skutecznym procesem, a jego skutki okażą się służebne dla wzmacniania etosu Policji oraz budowania zaufania, także w oczach społecznych beneficjentów tej trudnej służby

A co z etyką pracowników Policji?

Dostrzegając potrzebę budowy etosu służby publicznej 6 października 2011 roku wydano Zarządzenie nr 70 Prezesa Rady Ministrów w sprawie wytycznych przestrzegania zasad służby cywilnej oraz w sprawie zasad etyki korpusu służby cywilnej. W dokumencie określone zostały pewne standardy postępowania, którymi powinien kierować się każdy pracownik sektora publicznego dowolnego szczebla.

Zapisy zarządzenia stanowią między innymi o tym, że:

·         urzędnik powinien być bezstronny podczas wykonywania swych służbowych zadań i obowiązków,

·         pracownik służby publicznej musi być profesjonalistą zarówno w kwestiach merytorycznych, jak i moralnych,

·         urzędnik musi być neutralny politycznie i nie ulegać wszelkiego rodzaju wpływom czy naciskom,

·         każdy pracownik sektora publicznego ma obowiązek lojalności wobec Rzeczypospolitej  Polskiej, urzędu, przełożonych, podwładnych czy kolegów,

·         urzędnik jest życzliwy stosunku do ludzi, zapobiega napięciom w pracy, rozładowuje je, a także przestrzega zasad odpowiedniego zachowania poza pracą.

Zasady etyki korpusu służby cywilnej

W rozdziale drugim Zarządzenia nr 70 Prezesa Rady Ministrów szczegółowo opisane są zasady etyki korpusu służby cywilnej. Należą do nich: zasada godnego zachowania, zasada służby publicznej, zasada lojalności, zasada neutralności politycznej, zasada bezstronności i zasada rzetelności.

Zasada godnego zachowania wyraża się przede wszystkim poprzez:

·         realizację pracy z zachowaniem szacunku dla reguł kultury osobistej, współżycia społecznego i poszanowania godności innych (także przełożonych, kolegów i podwładnych),

·         życzliwość w stosunku do ludzi oraz zapobieganie konfliktom w pracy, w relacjach ze współpracownikami czy obywatelami,

·         odpowiednie zachowanie się także poza pracą – w szczególności unikanie zachowań, które mają negatywny wpływ na wizerunek urzędu, służby cywilnej i państwa.

Zasada służby publicznej podkreśla służebny charakter pracy wobec obywateli. Jej istotą jest ponadto służba państwu, wpływ na postrzeganie Rzeczypospolitej Polskiej w kraju i zagranicą oraz współtworzenie wizerunku służby cywilnej. Zasada służby publicznej przejawia się również w przedkładaniu dobra publicznego ponad interesy własne, jednostkowe czy grupowe, dzięki czemu sprawy administracyjne załatwiane zostają w sposób etyczny i moralny. Ważne jest także nieuchylanie się od odpowiedzialności za swoje postępowanie i podejmowania trudnych rozstrzygnięć.

Zasada lojalności polega na:

·         lojalności wobec Rzeczypospolitej Polskiej,

·         gotowości do realizacji służbowych poleceń,

·         lojalności wobec urzędu, przełożonych, podwładnych i kolegów,

·         lojalności i rzetelności w realizacji programu Rządu RP,

·         udzielaniu przełożonym obiektywnych opinii i porad,

·         zachowywaniu powściągliwości w wypowiadaniu publicznie poglądów dotyczących pracy swojego urzędu i innych urzędów.

Zasada politycznej neutralności, wyrażana poprzez rzetelne i lojalne realizowanie programu rządowego, bez względu na własne poglądy polityczne i przekonania. Zasada ta przejawia się poprzez:

·         odrzucenie nacisków politycznych i wpływów,

·         niemanifestowanie poglądów i sympatii politycznych publicznie,

·         niepodejmowanie agitacji politycznych,

·         nieangażowanie się w publiczne akcje, które bezpośrednio wspierają działalność o charakterze politycznym,

·         niestwarzanie podejrzeń o sprzyjanie partiom politycznym,

·         dbanie o przejrzystość relacji z osobami pełniącymi polityczne funkcje,

Zasada bezstronności przejawiająca się głównie w:

·         zakazie podejmowania działań kolidujących ze służbowymi obowiązkami,

·         równym traktowaniu wszystkich uczestników spraw,

·         niedopuszczaniu do jakichkolwiek podejrzeń o konflikty pomiędzy interesem publicznym i prywatnym,

·         unikaniu promowania grup interesu,

·         nieuleganiu jakimkolwiek naciskom w prowadzonych sprawach administracyjnych,

·         niedemonstrowaniu związków z osobami publicznymi.

Zasada rzetelności, czyli rozwaga, twórczość, odpowiedzialność, jak najlepsza wola, sumienność i aktywność w wykonywaniu obowiązków członka służby cywilnej. To także dotrzymywanie zobowiązań, kierowanie się prawem oraz działanie w interesie społecznym, bez ograniczania się jedynie do przestrzegania obowiązujących przepisów.

mł. insp. dr Zenon Romanek

Ewa Pająk